Briefwechsel Johann Gabriel Doppelmayr


Kurzinformation zum Brief  
Autor Grammatici, Nicasius (1684-1736)
Empfänger Doppelmayr, Johann Gabriel (1677-1750)
Ort Nürnberg
Datum 2. November 1724
Signatur UB Basel: L Ia 693, Bl. 467v-469v (Abschrift)
Transkription Hans Gaab, Fürth

Vir praenobilis ac Clarissime,
Domine Colendissime,

Humanissimas Tuas Vir Clarissime 21 elapsi mensis ad me datas[1] Bibliopegus Zellerus[2] reddidit. De hoc ad calcem innuebas; quod ad ipsum mittendum sit petitum opus Wolfii,[3] illudque minori pretio, quam alias Norinbergae veneat, utpote a Biblipola Amico Tuo comparandum. Pro novo hoc in Mathesin nostram favore Tibi Vir Clarissime rursus plurimum vivam obstrictas. Eclipsium Jovialium ut jam scripsi observata a paucis, qui mecum litteraria commercia fovent, hactenus suscepta sunt, vel quod iis voluntas, vel certe facultas desit. Pragae quidaem Mathematum Professor P. Georgius Thomas opportunitatem ejusmodi Uranica arbitrandi haberet, eo quod et organis aptis et loco percommodo instructus sit novo Observatorio ante triennum ibidem erecto.[4] Sed neque is praeter Eclipsium observationes a se institutas aliud quid piam fori Astrono-

[Bl. 468r]
mici usque modo communicavit, ultima vive causatus temporis angustias, ut similibus impensius intenderet. Error Stella T Sagittarii ex quocunque demum fonte petatur, pace Tua id dixerim, liquidus est, cum ex una parte certum sit fixam illam ab altera ejusdem (c in Uranicis Tuis Tabb. dictam) non distare ¾ unius gradus, ex altera impossibile sit intra bihorium a ☽.a et quidem fere centrabiliter occultari geminas fixas ultra integrum gradum ab invivem in latitudines differentes. Ephemerides Bononienses necdum, ut scribit novissime D. Manfredi ad umbilicum deducta sunt, ea enim non ad 35 sed 50 hujus Saeculi annum fexentur.[5] Eclipsis nupera Lunae a jam editis et sequenti anno absolvendis quoad tempus notabiliter dissentit; licet in magnitudine melius congruat, quam Hirianae Tabulae,[6] e quibus phasium Initii et durationis momenta cum coelo probe conveniunt, ut patebit conferenti observata nostra cum iis. Ista in lateram paginam contuli, angustio temporis

[Bl. 468v]
tamen non permisere novam ex observatione hac delineationem perficere, imo cum nobis tempestas non omnio faverit, illa distuli donec alinea quoque observata illius Eclipsis ad manus venerint.

Interim vale Vir Clarissime, et porro favere perge

Praenobilis ac Clarissimae Dominat-
ionis U.rae        

Ingolstadii 2 9bris.
      1724.

Obstictiss.o in Christo. Servo      
Nicasio Grammatici S. J.  

Observatio Eclipsis ☽.ae 1724. d. 2. 9bris
Ingolstadii habita t. v. a. m.[7]

Hor. 3.  2.'  0'' Sensibilis jam penumbra occupat ☽.ae littus Eclipticum.
  3. 10.  0 ea magis densata liberis oculis suspicionem ingerit jam coeptae Eclipsis.
  3. 12.  0 vera umbra paulo supra Aristarchum Lunae limbum stringit.
  3. 21. 52 umbra ad centrum Aristarchi.

[Bl.469r]

Hor. 3. 23.' 30'' latet totus Plato.
  -  31. 12 centrum Tymochar.
  -  36. 35 totus Endymion in umbra
  -  39. 20 centrum Copernici
  -  44.  3 Posidonii
  -  46. 34 Manilii
  -  48.  5 Menelai
  -  53. 53 umbra radit Grimaldi limbum Boreum.
  -  56. 24 centrum fere ejusdem attigit
  -  56. 46 ad limbum Bor. maris Cris.
  4.  2. 40 occupat fere centrum ejusdem.
  4.  6. 40 culminat Syrius. Ex Ephemerid.
  -   -   -  transire * haec hodie debebat Merid.
  -   -   -  hor. 4. 7.' 0''
  -   -   -  Sed ego malui horologia corri-
  -   -   -  gere ad ☉ meridianum etiam pri-.
  -   -   -  die observatum
  4. 28.  0 ab aliquibus aestimatum medium Eclipsis.
  4. 29.  0 ab aliis tunc autem
  Umbra terminus transibat per limbum Austrinum Langreni et fere per Boreum Grimaldi, ubi diu ante umbra haesit. Post

[Bl.469v]

Hor. medium Eclipsis praeter dilutos vapores, qui antea quoque jugiter ☽.am cinxerunt, insigniores tamen maculas videre non prohibuerant, ingruerunt nubes, discum ☽.ae identidem obvolventes: hinc sola observata Aristarchi emersio hor. 4. 58. 45.'' quando discus idem purus nebulis rursus apparuit hor. 5. 46.' 30'' ab umbra ☉ is jam sat omnino liber, licet circa mare Crisium adhuc densa penumbra obvolveretur.

Phases micrometro dimensae.

Hor. 3. 25.' 40'' obscurati dig. 1. 47
  3. 34.  0   2. 48
  -  41. 10   3. 52
  -  51.  0   4. 54
  4.  2. 15   5. 56
  4. 29. 10 Max. Eclipsis 7. 29
  5.  0.  0   4. 54
  5. 15. 40   3. 55
  5. 22. 20   2. 56
  5. 28. 30   1. 58


Zusammenfassung:
Grammatici bedankt sich für Doppelmayrs Schreiben vom 21. Oktober, das ihm vom Buchbinder Zeller übergeben wurde. Auch bedankt er sich für die kleine Arbeit von Wolff, die ihm ein sehr wertvolles Geschenk ist. Beobachtungen der Jupitermonde hat er nur wenige mitzuteilen. Der Prager Mathematikprofessor Georg Thomas hat sich drei Jahren lang [von 1721 bis 1723] ein Observatorium errichten lassen, er hat aber keine Beobachtungen übersandt. Grammatici korrigiert einen Fehler bezüglich der Koordinaten des Sterns T Sagittarius. Die Neuen Ephemeriden aus Bologna von Manfredi würden nicht nur bis 35, sondern bis 50 gelten. Die neuliche Mondfinsternis stimmte am besten mit den Tafeln von de la Hire überein.


Fußnoten

  1. Dieser Brief ist nicht überliefert.
  2. Der Buchbinder Zeller konnte bislang nicht näher identifiziert werden.
  3. Wolff, Christian: Elementa matheseos universae. 2 Bände. Halle: Renger 1713-1715.
    Band 1 1713; Band 2 1715.
    Vgl. den Brief von Grammatici an Doppelmayr vom 9. Oktober 1724.
  4. Georgius Thomas (25.03.1677-23.03.1740) war Mathematikprofessor am Klementinum in Prag, wo zwischen 1721 und 1723 eine Sternwarte errichtet wurde.
  5. Manfredi Eustachio (1674-1739): Novissimae ephemerides motuum coelestium. Bologna: Constantini Pissari 1725.
    Band 1: Ex anno 1726 in annum 1737; Band 2: Ex anno 1738 in annum 1750.
  6. De la Hire, Philippe (1640-1718): Tabulae astronomicae. Paris: Boudot 1702.
    Gemeint ist hier aber wohl die Ausgabe von Grammatici:
    La Hire, Philippe de: Tabulae Aequationis temporis, auf das complete Jahr 1700. oder auf den Mittag des Ersten Januarii vom Jahre 1701. Ingolstad: Grass 1721.
  7. Die Daten dieser Mondfinsternis kopierte sich Celsius bei seinem Aufenthalt in Nürnberg im Sommer 1733. Dessen Notizen sind in der UB Uppsala erhalten: A 533 d, Bl. 126r.