Briefwechsel Johann Philipp von Wurzelbau
Kurzinformation zum Brief | Zum Original |
Autor | Wurzelbau, Johann Philipp (1651-1725) |
Empfänger | Kirch, Christfried (1694-1740) |
Ort | Nürnberg |
Datum | 21. November 1715 |
Signatur | UB Basel: L Ia 730: Bl. 15r-16v, 21a |
Transkription | Hans Gaab, Fürth |
Monsieur
In Antwort dero angenehmen von 27 Septembr.[1]
hatte zugleich die observationi der auf 11 Novembr
einfallenden Mondfinsternus abwarten und communiciren wollen:
So hat aber der Himmel hierzu so wenig als zur
Sonnenfinsternus im Majo[2] favorisiret; indeme der vorhergehende tag,
so wohl auch die erfolgte Nacht über und über
mit dickem Gewölcke dermassen überzogen gewest,
daß nicht einmahl der Mond in vollem Licht dardurch
zu erblicken gewest: so sind auch die beede Immersiones
primi Satellitis Joovi[!] trüben Wetters wegen ohnobservirt vorbeÿ gegangen.
Aus den künftigen emersionibus wird hoffentlich
ein oder andre bemerckt werden können,
inferne ich nicht durch unpäßlichkeit und
am rechten Schenckel erleidend incommoditet daran verhindert werde.
Hierbeÿ gehet indessen ein catalogus macularum Solarium wie ich solche dieses Jahr über bis dato
[Bl. 15v]
verzeichnet habe, wie auch die Observatio Jovis d. 24 Julii à Luna tecti,[3]
zu einiger reconnaissance[4]
dero überschriebenen schönen observationum.
Herr D:r Eisenschmid[5] seel. hat differentias Meridianorum ex Eclipsibus Solaribus (waren dessen eigene Worte) habitâ ratione parallaxium eliciret[6], Fundamentum calculi, quo usebatur, nititur iis, que Keplerus in Introductione ad Tabb: Rudolph: praecepti 176[7] satis obscurè proposuit. Alß ich aus der Fr. Mutter ehemahligen aus Berlin abgelassenen schreiben ersehen, die Sie ihr Hauswesen nacher Danzig zu transferieren resolviret, hatte ich ---------------;[8] wünsche zu solch beschehener veränderung ferner alles vergnügliche Wohlergehen, und verbl. nechst Göttlicher Gnaden ergebung
Monsieur.
Nurenberg
21 Novembr.
1715.
Votre tres humble
serviteur
JPdeWurzelbau
Beigelegte Scheibe
Hinweis: Fahren Sie mit der Maus auf den entsprechenden Text
[Bl. 16r]
1715. | d. 6 | Januarii h. XI. a.m: binae macuale, quarum major in 2½ digg pergit, minorum ½ dig: distantem post se trahens. | |
d. 7. | ejusd. h. circ XII. Maculae istae in tertium dig. promota, mole increvisse videbantur inter nubb: observ: | ||
d. 8. | h. X. m. 40. maculae fere infra centrum; intercedente inter utramque fumo leviusculo. | ||
d. 11. | h. IX. a. m. maculae in tres abierunt aggere lucido cinctas, quarum media myxima 2 digg: à limbo occidentali abest. | ![]() |
|
d. 12. | h. X. a. m. macula majora vix ultra dig. à limbo occidentali minor seq. evanuit, praecedente adhuc superstite amba aggere lucide cincta. | ||
d. 13. | h. VIII. m. 30. a. m. nihil amplius in Sole. | ||
d. 6. | Aprilis horis pomeridd: nihil in Sole. | ||
d. 8. | ------ manè ante h. VIII. tres maculae majores totidemque minores
1⅓ dig: propè limbum occidentalem, areis lucidionibus immersa ------ horis pomeridianis situs macularum jam aliqualiter invitatus. |
![]() |
|
d. 9. | ------ h. VII. a.m. maculae vix ultra dimidium à limbo dig. distant valdè contracta ex imminuta: horis pomeridd: porro atenuata ad limbum pergunt. | ||
d. 10. | ------ h. VII. a. m. proximè limbum vix ampliùs observabiles. h. III. m. 30. p. m: vix dubium quoddam areae (cui maculae inerant) vestigium agnosa potuit. |
![]() |
|
d. 11 | Aprilii nihil amplius in Sole. | ||
d. 20 | Aprilis h. II. p. m. macula vallo lucido cincta jam 1½ dig. à limbo orientali promota. | ||
d. 21 | ------ h. IX. m. 30. a. m. macula jam in alterum dig: pergit. | ||
d. 22 | ------ h. 0. m. 30. p. m. macula ultra 3 digg: promota, nonnihil inminuitum. | ||
d. 23. | horis pomeridd: nil amplius apparuit. | ||
d. 24. | Aprilis h. VI m. 30. a. m. maculae quae d. 20. exierunt reduces uno ferè dig: à limbo orientali, subobscuram post se trahunt aream. | ||
d. 25. | ------ h. VI m. 30. a. m. maculae in unam oblongam juncta ferè 2 limbo digg. ------ h. III. p. m. superavit digg: |
||
d. 26. | ------ h. IV. m. 30. a. m: ultra 3 ferè digg: valde attenuata, | ||
d. 27. | ------ h. IV. m: macula trans nubila perspecta. | ||
d. 2 | Maji. macula beni notabili 1½ ultra centrum. | ||
d. 3 | ------ h. VIII. a. m. macula 2 digg. ultra centrum, posthac Sol nubeculi spissioribus velatur et Eclipsis Solis observari nequiit. | ||
d. 6 | ------ h. II. p. m. maculam in Sole haud amplius reperire potui. | ||
d. 16 | Maji h. III. m. 30. p. m: duae maculae insignes, major jam ultra 2 digg. progressa | ||
d. 17. | ------ h. VI. m. 30. p. m. praecadens magna et nigra jam in 3 dig. prompta, minor sequens decrescit. | ||
d. 18. | ------ h. VIII. a. m. macula magna aliquatenus divisa. in 3½ digg pergit. | ||
d. 19. | ------ h. VII. m. 30. macula magna cum parto separata super centro ferè h. III. p. m. macula magna in 2 partes ferè aequales divisa |
||
d. 20. | ------ intuita subitaner macula major visa, minor evanescente. | ||
d. 21. | ------ h. VI. m. 30. p. m. nihil amplius in Sole. | ||
d. 9. | Julii h. VI. p. m. macula insignis aliquot minorib: stipata 3 ferè, digg. à limbo ouid. | ||
d. 10. | ------ h. VI. m. 30. a. m. fere 2¼ digg. à limbo occidentali | ![]() |
|
d. 11. | ------ h. VI. m. 45. a. m. maculae 1¼ digg. a limbo occid: ita transformata | ||
d. 13. | ------ h. V. m. 15. a. m. adhuc ⅕ à limbo occidentali haeres
macula post se trahens (quam vocant) faculam. ------ horis vespertinis nihil amplius in Sole |
[Bl. 16v]
1715. | dd. 16 et 17. | Augusti nihil macular: in Sole, at. | |
d. 19. | ejusd: welo post meridiem aliquatenus dissere nato. h. III. macula insignis vix ultra 2½ digg à limbo occidentalé distans; minores aliquot post se trahit, quae postridiè | ||
d. 20. | h. VI. m. 30. a. m. circiter 2 digg a limbo, minoribus in duas sibi invicem conjunctis hac ratione apparuit. | ![]() |
|
d. 21. | ------ nubilas | ||
d. 22. | ------ h. XI. m. 15. a. m. una sola macula oblonga à limbo occidentale circ: ¾ dig. remota apparet. | ||
d. 23. | ------ h. XI. a. m. macula isthoc valle lucida circ eta limbo occiden. proximè adhaeret. | ||
d. 11. | Septembris h. VI. m. 30. a. m. macularum congeries vallo ubique lucido circ eta. 2 digg: à Limbo orientali. | ![]() |
|
d. 12. | ------ h. VI. a. m. macula in tertium digitum promota et graneliores reddita. | ![]() |
|
------ h. I. m. 15. p. m. macula ultra 3 digg: promota hac ratione transformate | ![]() |
||
d. 13. | ------ h. VII. a. m. in 5:tum dig. promota ita apparent. | ||
------ h. III. p. m. ferè circa centrum | ![]() |
||
d. 14. | h. X. a. m. pauli infra centrum (situ inverso) | ||
h. II. p.m. jam ultra centrum | ![]() |
||
d. 15. | h. VI. m. 3. a. m. in digg. 1 | ||
h. II. p. m. attenuata. | |||
d. 16. | h. VII. m. 20. a. m. digg: 3 à limbo occidentali | ||
d. 17. | h. VII. m. 30. a. m. macula major digg. 2 à limbo occ: | ![]() |
|
d. 18. | h. VII. m. 30. a. m. macula major sola restat, vallo ampliore albicante cincta dig. 2 à Limbo occidentali | ![]() |
|
d. 19. | h. IV. m. 15. p. m. inter nubb: observ: vix sexta digiti parte à limbo occid: abest, vallo alibicante cincta | ![]() |
|
d. 28. | Octobris h. VIII. m. 30. a. m. macula benè solida jam ultra semidig: à limbo orientali, media albore cincta, fumos faculis intermistas à Limbo usque part se trahita | ||
d. 31. | ------ h. Ii. m. 45. macula insignis 3½ digg à limbo pergit. | ||
d. 4. | Novembr: h. XI. a. m. macula 3 circ:digg: à:l limbo occidentali appendiculam post se trahit. | ||
d. 5. | ------ h. XI. a. m. macula vix ultra 2 à limbo digg: trans nubes rapidissimo vento actas observ: | ||
d. 7. | ------ h. XI. m. 15. a. m. macula valdè attenuata, albore tn cincta vix ½ dig. à limbo occidens abest |
Fussnoten
- ↑ Der Brief von Kirch an Wurzelbau ist nicht überliefert.
- ↑ Am 3. Mai 1715 gab es eine partielle Sonnenfinsternis.
- ↑ Für die Jupiterbedeckung durch den Mond vom 24. Juli 1715 siehe die runde Scheibe unten.
- ↑ reconnaisance (franz.): Dankbarkeit, Anerkennung.
- ↑ Johann Caspar Eisenschmid (1656-1712) war ein Straßburger Mathematiker.
- ↑ eliciren: hervorlocken.
- ↑ Vgl. Kepler, Johannes: Tabulae Rudolphinae. Ulm: Saurius 1627,
S. 113,
Praecepta 176: Quomodo ex observatione certarum Phasium Solis in diversis locis, indagetur differentia Meridd.
Eisenschmid hat also seine Meridianunterschiede mit Hilfe von Sonnenfinsternissen nach den Vorschriften Keplers berechnet. - ↑ Hier sind zwei Zeilen durchgestrichen, der Text darunter ist nicht mehr lesbar.
Voriger Brief an Chr. Kirch | nächster Brief an Chr. Kirch |