Briefwechsel Johann Gabriel Doppelmayr


Kurzinformation zum Brief  
Autor Krafft, Georg Wolfgang (1701-1754)
Empfänger Doppelmayr, Johann Gabriel (1677-1750)
Ort St. Petersburg
Datum 6. Februar 1742
Signatur Akademie der Wisssenschaften St. Petersburg, Archiv, F 1. op. 3, Nr. 8, Bl. 131r-132r
Transkription Hans Gaab, Fürth

Vir Nobilissime atque Celeberrime.

Hanc, quam illustri Goldbachio[1] mihi ita permittente inclusam & apertam, recipis schedulam, potius quam epistolam, laetissimo animo Tibi, Vir Celeberrime, inscripsi nactus optatissimam exinde occasionem Tibi gratulandi de munere Academici nostratis Honorarii, ni quo non ita diu Diplomate transmisso confirmatus es. Meritis Tuis haec & plures aliae, honorum accessiones jure debentur: Sed praeterea etiam et mihi hoc per honorificum accidisse puto, ut sic Virum, quem, etiam si semper absentem, a prima tamen juventute mea, Geographiae et Astronomiae studio tractus, summopere veneratus sum, nunc Collegae suavissimo titulo compellare possim, ex quo ipso non venerationis solum sed et amoris etiam erga Te majores Statim sensi quasi stimulos. Facit Deus, ut diu & prospere in Ornamentum Academiae etiam nostrae vivas. Si quid mearum virium erit Tibi in his nostris oris inserviendi, id omne et lubentissime & promtissime impendam. Legi his ipsis diebus tractatum Gnomonium, a Joh. Jac. Schüblero Vestrate, anno 1726 editum,[2] mihi hucusque ne titulo quidem notum, in quo praeter Subtilissimas delineationes, praecipue limborum formas, quibus Sciatherica sua includit, ingeniosissimas & ornatissimas, a vulgaribus plane diversas, admiratus sum. Sed id mihi magis mirabile visum est, Clariss. hunc Auctorum modum tradere delineandi horologia ope Trianguli aequicruri. Hunc modum in Anglica usitatissimum esse ex multis Scriptoribus Anglis de hac Scientia cognovi, sed ho-

[Bl. 131v]
rum nullus, quos legi, Demonstrationem ejus dedit. Cum Schüblerus elegantem & genuinam tradat, quae nempe axem mundi prismaticum triangularem supponit, quem alii cylindricum, aut parallelepipedum assumunt, atque sic constructionis fundamenta elicit. Neque ipse in hanc considerationem incidi, cum ante aliquod tempus Demonstrationem huius methodi concinnarem, sed eam ex calculis Trigonometricis deduxi. Miratus itaque sum, Anglis hanc operationem iam diu fuisse cognitam, sed demonstrationem eius neglectam; et Cl. Schüblerum constructioni adjecisse genuina fundamenta, nulla tamen Anglorum facta mentione.

Alterum, quod his etiam ipsis diebus curiosum mihi visum est, et forsan multos habebit dissentientes, praeterire non possum, Instituimus Experimentum D.nus Vice-Praeses rerum metallicarum Raiserus,[3] quem Tibi ex annis plurimis iam elapsis adhuc cognitum esse auguror, et ego, praesentibus aliis praeterea Academicis, quo partes volumine aequales cupri & Stanni fusas miscuimus, visuri qualem densitatem habiturum sit mixtum ex utroque. Ad omnes circumstantias cura maxima attendimus, quas longum esse enarrare; et invenimus, duplico instituto tentamine, mixtum prodiens maioris esse densitatis quam cuprum; quod secundum regulas ordinarias densitatis mediae inter cuprum et Stannum esse debuisset. Donec itaque alia capere possim Experimenta vix dubito, ad minimum haec duo metalla jussa & permixta sese invicem penetrare; quodsi etiam usque ad aurum & argentum extendat natura: actum certe erit de celebri illo invento Archimedis quo fraudem aurifabri detexit.

Adjungo etiam Declinationem acus magneticae a me summa

[Bl. 132r]
cura captam faventibus huic instituto & Instrumento & loco & omnibus reliquiis circumstantiis. Hanc igitur inveni 1741 mense Aprili 3o 56' Occidentem versus; quam cum 1730 invenissem 4o 40', sed non ita exacte ut nunc, patet hanc Declinationem interea temporis apud nos decrevisse 44' tempore 11 annorum, quod pro singulis annis efficit 4', sed cum Observationibus in Academia Parisiensi factis non bene convenit.

Hisce Vale, Vir celeberrimi et mihi favere perge.      

Celeberrimi Nominis Tui    



Petropoli d. 6 Febr. St. v. 1742.
Cultori deditissimo
Georg Wolffg. Krafft
Prof. Physices


Zusammenfassung:
Krafft gratuliert Doppelmayr zur Aufnahme in die Petersburger Akademie und lobt dabei dessen Verdienste in Geographie und Astronomie. Er liest gerade Schüblers Sonnenuhrenbuch. Er bewundert dessen elegante Methode, die Krafft schon von den Engländern her kennt, ohne dass diese erwähnt würden. Zudem fehlen die Beweise für sein Vorgehen. Er diskutiert dann ein Experiment, das ihm durch den Vizepräsidenten Raiser bekannt wurde, in dem es um Legierungen aus Kupfer und Zink geht. Er fügt einige Beobachtungen zur Magnetnadel bei.


Fußnoten

  1. Christian Goldbach (1690-1764) hielt sich seit 1725 in St. Petersbug und Moskau auf. Er war einer der wichtigsten Briefpartner von Doppelmayr.
  2. Schübler, Johann Jacob: Neue und deutliche Anleitung zur practischen Sonnen-Uhr-Kunst; Worinnen Auf eine leichte Art gewiesen wird, wie so wohl reguläre als irreguläre oder abweichende Sonnen-Uhren, Mit den darzu gehörigen Bögen der himlischen Zeichen und der Tages-Länge, auch andern curiösen Dingen, Ohne Rechnung Theils Geometrisch, theils Mechanisch, durch die auf Maasstäben genommene Sinus, Tangenten und Secanten, unter jeder Pol-Höhe gantz richtig zu verzeichnen seyn. Mit einer Zugabe Von etlichen universalen Uhren: und einem Unterrichte, Wie grosse Sonnen-Uhren in Fresco zu mahlen seyn. Nürnberg: Weigel 1726.
  3. Vincent Raiser (?-1755) war Vizepräsident des Bergkollegiums.