Briefwechsel Johann Gabriel Doppelmayr


Kurzinformation zum Brief  
Autor Grammatici, Nicasius (1684-1736)
Empfänger Doppelmayr, Johann Gabriel (1677-1750)
Ort Ingolstadt
Datum 19. Dezember 1725
Signatur UB Basel: L Ia 693, Bl. 479v-481r (Abschrift)
Transkription Hans Gaab, Fürth

Vir Praenobilis ac Clarissime,
Domine Colendissime,

Si quae habenda fides pagellis publicis, Illustris Dnus Islaeus pridem Norinberga transiit in Moscoviam.[1] Ferebant enim illae, quod 12 Novembris cum Fratre suo natu minore[2] Parisiis descesserit, liberali 10 Mill. librarum, ut vocant, Gallicarum instructus viatico, quod Magna Russorum Dux numerari jusserat, quae insuper celeberrimo huic Mathematico annuum Salarium munificentissime constituit 21 millium ejusmodi librarum, praecipuis etiam Principum Mini-

[Bl. 480r]
stris invidendum. Num haec ita se habeant, cum commodum fuerit a Te Vir Clarissime scire expeto, qui dignissimi hujus Ilusstrissae. Acad. Scient. Regiae Socii alloquio, ut auguror, ad vota lectissimis Tuis Codicillis 16 Lapsi mensis exaratis consilium, quod expetieram, geminum circa modum imprimendi in denisore papyro Planetolabii, et novas Ephemerides Bononia[3] huc devehendi. Plurimas habeo pro utroque graties, ac quantum in me erit suo tempore etiam illa sequi studebo. Literae ultimo cursore ex Italia allata latum asserebant nuncium de Dno Manfredio[4] Sanitati integre restituto, hoc etiam Te Vir Clarissime utpote communis amici nostri summopere lataturum confido. Mittet is utrique nostrum dono suas Ephemerides recens praelo egressas, haecque bina reliquis junget exemplaria, quae ego pro mathesi hujate et aliis Germania Astrophilis, quibuscum Litterarium commercium foveo, justo pretio emi petii. Alluviones Rheni ex immodicis Autumni pluviis ortae virum eum in Astronomicis

[Bl. 480v]
aeque ac aliis praestantissimum rursus patria evocant, scribitque diu Bononia se in Reipublicae negotiis abfuturum, si quae tamen ad ipsum referenda habeamus, litaeras nostras Bononiam mitteremus, unde ad se ubicunque locorum fuerit, postliminio deferri queant. Animitus opto, ut felicius haec ipsi vertat expeditio, quam obita in aestate, utpote diuturni morbi causa. Ex Ejusdem literis penultimus augarabar in agro Romano observatas aliquot ultimae Eclipsis ☽ris phases.[5]

Se altero abhinc cursore unam solam ad me retulit P. Burgundio[6] tum a se Tusculi, tum a R.dmo Abbate Blanchino[7] Albani notatam, reliquas enim, saltem, quod accurationem spectat, nubes continuae ut apud nos absorbuere. Nempe finis unicus spectari astronomice potuit utrobique, in loco priore h. 9. 29'. in posteriore h. 9.24'. Ego observata haec conciliare non valeo cum meridianorum differentiae ex Geographicis Mappis nec unam temporis minutum primum inferat. Suspecta itaque correctio horologii probabiliter utraque, si phasis eadem Oeniponte[8] h.

[Bl. 481r]
9. 28'. visa sibi constat, sed ut patet magis Albanica. Tusculanam observatores ex captis iteratio lucidae Auqilae altitudinibus eruere. à 1.a Novembris die hic coelum nunquam favit arbitrandis Telescopio Satellitum ♃ Eclipsibus, Professor Matheseos Oenipontanus[9] unam intimi observavit die 15 Nov. h. 9. 50'. 16''.

Reliquum est ut imminentes X.i Dni Natales feria auspicatissimas, ac latum anni vertentis Epilogum et novi Exordium animitus percer. Vale Vir Celeberrime ac porro favere perge

Praenobilis ac Excell.mae Dom. Urae.

Ingolstadii, 19 Xbris.
      1725.

devinctiss.' in Christo servus
Nicasius Grammatici
S. J.      



Zusammenfassung:
Traut man den öffentlichen Blättern, müsste Herr "Islaeus" (Delisle) längst auf seinem Weg nach Moskau durch Nürnberg gekommen sein (Delisle ging nach St. Petersburg, nicht nach Moskau). Er soll mit seinem jüngeren Bruder am 12. November von Paris aus aufgebrochen sein. Grammatici bedankt sich bei Doppelmayr für dessen Brief vom 16. des Vormonats mit Ratschlägen für den Druck des Planetolabiums und dem Hinweis auf die neuen Ephemeriden aus Bologna. Manfredi soll wieder vollständig genesen sein, eine Nachricht, die wohl auch Doppelmayr hochwillkommen sein wird. Die gedruckten Ephemeriden werden für die Mathematiker vor Ort und die Liebhaber der Astronomie in Deutschland ein willkommenes Geschenk sein. Der übermäßige Herbstregen hat für Überschwemmungen gesorgt, so dass lange Zeit keine Briefe aus Bologna eingetroffen sind. Es folgen Beobachtungen zur totalen Mondfinsternis vom 21. Oktober 1725.


Fußnoten

  1. Auf seiner Reise von Paris nach St. Petersburg (nicht nach Moskau) kam Josef-Nicolas Delisle (1688-1768) Ende 1725 in Nürnberg vorbei.
  2. Delisles (1688-1768) jüngerer Bruder Louis (1690-1741).
  3. Manfredi, Eustachio: Novissimae ephemerides motuum coelestium. Bologna: Constantini Pissari 1725.
    Band 1: Ex anno 1726 in annum 1737; Band 2: Ex anno 1738 in annum 1750.
  4. Eustachio Manfredi (1674-1739) lehrte Mathematik in Bologna und war Leiter der dortigen Sternwarte.
  5. Am 21. Oktober 1725 gab es eine totale Mondfinsternis.
  6. Horatius Burgundio (1679-1741) war Rektor des Jesuitenkollegs in Rom, wo er dreißig Jahre lang Mathematik lehrte. Vgl. Jöcher, Christian Gottlieb: Allgemeines Gelehrten-Lexicon. Band 1: A - C. Leipzig: Gleditsch 1750, Sp. 1497f.
  7. Francesco Bianchini (=Blanchinus, 1662-1729) war ein italienischer Astronom.
  8. Beobachtungen aus Innsbruck finden sich im Brief von Grammatici an Doppelmayr vom 11. November 1725.
  9. Heinrich Hiß (1685-1751) war Vorgänger von Grammatici auf dem Lehrstuhl für Mathematik in Ingolstadt gewesen. 1719 wechselte er nach Dillingen, wo er ab 1722 u.a. Mathematik lehrte. 1725 ging er nach Innsbruck. Vgl. Boehm, Laetitia; Müller, Winfried; Smolka, Wolfgang J.; Zedelmair, Helmut: Biographisches Lexikon der Ludwig-Maximilians-Universität München. Teil I: Ingolstadt-Landshut 1472-1826. Berlin: Duncker & Humblot 1998, S. 185 (Autor: Johannes Bucej).