Briefwechsel Johann Gabriel Doppelmayr


Kurzinformation zum Brief  
Autor Doppelmayr, Johann Gabriel (1677-1750)
Empfänger Goldbach, Christian (1699-1764)
Ort Nürnberg
Datum 14. Januar 1733
Signatur Russisches Staatliches Archiv der alten Akten, Moskau: Bestand 181. Verz. 16. Aktenstück Nr. 1413. Teil 3, Bl. 144r-v
Transkription Hans Gaab, Fürth

Noribergae d. 14. Jan.
A. C. 1733.    

Vir celeberrime
Fautor honoratissime!

Litterae Tuae suavissimae, die 11/22 Septembris ad me datae,[1] ab Amico nostro optimo die 2 Decembris per cursorem publicam mihi exhibitae sunt, in quibus observationem acus magneticae declinantis Petropolitanam ab observatoribus varie deprehensam tradis, ut vero observationes hujus generis lubricae admodum sunt, praesertim si capsula acus ex orichalco paretur, teste Experientia, imo observavi acubus magneticis affabre confectis claves ferreas, quae in pera mea ima reconditae erant, variationem Declinationis indidisse, ac etiam ipsas, currus per plateam frequentius actor dubiam reddidisse declinationem in aedibus. Quae de Mickovini Epistolas[2] narras, mihi, eandem jam possidenti, nota sunt. Hactenus occupatus fui in colligendis Experimentis physicis, quae ad 2000 tendunt, et 52 Thesibus subsunt prodromi loco suo tempore edendis cum opus majus jam mediter, in Philosophiae experimentalis commodum, 4000 Experimentorum,[3] in quo Auctores singulis Experimentis adde evolvendas, si quae nova Tibi, vir perillustris, innotescant, fac quaeso et hac mihi nota fiant. Circa vim corporum electricorum nuper nostro commerco litterario medico-physico, sub initium hujus anni novi, quem ex icto prosperrimum apprecor, Experimenta ex Transactionibus Anglicanis anni 1731. inserui, quae miratu digna,cum haec vis ex Tubo vitreo per frictionem in calorum excitato per lineas communicantes, v. gr. per fila, practicus, ad 500. 600. 700 pedes extensar cum globo eburneo communicetur.[4] Tandem de Hanschio[5] hoc nunciandum restat, eund. vitae per sex annos versari et Promotorem desiderare pro edendis Keplerianis Scriptis, at vero Noeslerus[6] in Italiam nuper cum Centurione Prussico, qui militer praegrandis staturae scibere tentat, profectus, vices Interpretis subicus. Vale et ama porro

Nominis Tui celeberrimi

cultorem perpetuum      
Joh. Gabrielem Doppelmajerum mpp



Zusammenfassung:
Doppelmayr hat den Brief Goldbachs vom 11./22. September am 2. Dezember erhalten, die von verschiedenen Beobachtern Observationen zur magnetischen Deklination in St. Petersburg enthalten. Doch lehrt die Erfahrung, dass solche Beobachtungen mit Vorsicht zu genießen sind, insbesondere wenn der Behälter der Magnetnadel aus Kupfer gefertigt ist. Was Goldbach über die Briefe von Mickovinyi erzählt, ist ihm bekannt, da er sie besitzt. Er ist mit der Sammlung von physikalischen Experimenten beschäftigt, deren Zahl sich der 2000 nähert. Zusammen mit 52 Thesen will er 4000 Experimente veröffentlichen, wobei er die jeweiligen Namen der Experimentoren anführen will. Wenn Goldbach diesbezüglich interessantes hört, bittet er um Mitteilung. In den Commercii litterarii vom Anfang des Jahres findet sich eine Besprechung der Philosophical Transactions vom Januar und Februar 1731. Die hier zu findenden elektrischen Experimente will er seiner Sammlung einfügen. Hanschius sucht seit sechs Jahren Geldgeber für seine Kepleredition und Noesler hält sich mit einer preussischen Hundertschaft in Italien auf.


Fußnoten

  1. Goldbachs Brief vom September ist nicht überliefert. Die doppelte Datierung ergibt sich daraus, dass Russland 1700 keinen neuen Kalender eingeführt hat, sondern noch am julianischen Kalender festhielt.
  2. Mikoviny, Samuel (1700-1750): Epistola de Methodo concinnandarum mapparum Hungariae topographicarum. Posoni (=Presburg): Joannes Paulus Royer 1732.
    Nachdruck 1739.
  3. Im Brief an Bilfinger vom 12. Juni 1732 sprach er noch von 3000 Experimenten.
  4. Philosophical Transactions for the Months of January and February 1731. Num. 417. Beginning vol. XXXVII, i. e. Transactiones Philosophicae pro mense Januario et Februario A. 1731. Numerus 417. qui primus est Voluminis XXXVIImi. 4to. pl. 7. tab. aen. 2. In: Commercium litterarium 3 (7. Januar 1733), S. 3-8. Darin S. 6f.: Epistola Dn. Stephani Gray ad Dn. Cromwellvm Mortimervm, M. D. Secr. R. S. de experimentis corporum electricorum varii generis data.
    Das Original findet sich in den Philosophical Transactions, 37, No. 417 (1731), S. 18-44.
  5. Michael Gottlieb Hansch (1683-1749) versuchte den handschriftlichen Nachlass von Kepler herauszugeben. Vgl. Detlef Döring: Michael Gottlieb Hansch (1683-1749), Ulrich Junius (1670-1726) und der Versuch einer Edition der Werke und Briefe Johannes Keplers. In: Dick, Wolfgang R.; Hamel, Jürgen (Hrsg.): Beiträge zur Astronomiegeschichte, Bd. 2. (= Acta Historica Astronomiae 5). Thun, Frankfurt am Main: Deutsch 1999, S. 80-121.
  6. Diese Person konnte bislang nicht identifiziert werden.