Briefwechsel Johann Gabriel Doppelmayr


Kurzinformation zum Brief Zum Original
Autor Doppelmayr, Johann Gabriel (1677-1750)
Empfänger Grammatici, Nicasius (1684-1736)
Ort Nürnberg
Datum 22. Juli 1724
Signatur BSB München: Clm 1609, Bl. 92r-v
Transkription Hans Gaab, Fürth

VIR maxime Reverende et doctissime, Fautor
honoratissime!

Ex literis Tuis die 6 Julii ad me perscriptis[1] intellexi Te velle ut pretium Ephemeridum Manfredianarum,[2] vel potius pretium decem Exemplarium Tabb. de la Hirianorum libro[3] quodam novo mathematico compensem, qui apud vos in Bibliopolis prostet aliquo pretii, perlustrati igitur nostratium Bibliopolarum catalogos novissimos, at nullae latine editum e Mathematicis reperire potui, Germanicos quidem nonnullos, qui vero ad palatum Tibi non sunt, cogitabis itaque de alis non admodum novo, quem non possides, forsan inter hoc erit Bernardi Gruberi Horographia Trigonometrica anno 1718 Pragae edita.[4] Conjunctio ♀ et Reguli,[5] quam nuper mecum communicati, devinctum Tibi me reddit, en quaedam, de nuper Solari Eclipsi.[6] Amicus meus D. Zumbachius Initium hujus observavit Casellis h. VI. 26.'25.'' IA. obscr maxima supierabat 11. digg: Gravesandius Prof: Mathem Leidensis illius Initium observabat Hor. VI. '6.''16. obscur: max: adaequabat 11¼ digg.[7] Cum Homannus Geographus noster die 1. hujus mensis diem obierit suum, prout Filius qui hasce Literas tradit[8] significabit animus nunc est, ut, quo filio ejus natu minori calcaria addam, Tabu

[Bl. 92v]
lam meam geographicam, quam olim patri suppeditavi in firmius Geographiae stabilimentum, hinc basin Geographiae recentiores astronomicam dictam, e novissimis observationibus emendationem tradam,[9] omnes igitur qui Uraniae litant, Tuamque benevolentiam imploro, ut me Tuo auxilio dum observationes tam emersionum quam immersionum satellitum Jovi imposterum varias abs Te obtinuero, situm praecipuarum hoc in Germania geographicum v. g. Ingolstadii, Monachii, Viennae, Pragae, Aenoponti Neuburgi ad Danubium Uratislaviae, aliorumque, ubi Societates tua reperiuntur, acquiram, aliosque etiam situs urbium praecipuarum ex Italia, Portugallia, Hispania et externe partibus longius a nobis dissitis cura Tua ex observationibus, puribus corrigam, quod jam percommode fiet, cum in Gallia iisdem observationibus jam Sedulo invigilent observatores, et hac ex condicto quasi observent, ut nuper retulit Dominus de l'Isles,[10] quod etiam huic viro erit gratissimum. Vale Vir maxime Reverende faveque porre

Dab. Norib. A. 1724.   Tuo  
d. 22. Jul.   ad quovis humanitatis officia  
[accepi d. 13 Aug.]      
  paratissimo
  Joh. Gab Doppelmajero.



Zusammenfassung:
Doppelmayr versteht aus dem Brief von Grammatici vom 6. Juli, dass der die Preise für die Ephemeriden von Manfredi bzw. für die Tabellen von de la Hire durch neuere mathematische Bücher ersetzt haben will. Doppelmayr hat sich bei den Nürnberger Buchhändlern erkundigt, aber außer der Horographia Trigonometrica, die Bernhard Gruber 1718 in Prag herausbrachte, nichts rechtes gefunden. Als Dank für die Daten zur Konjunktion von Venus und Regulus übersendet er Daten von Zumbach und 's Gravesande zur neulichen Sonnenfinsternis. Homann starb am 1. Juli. Sein Sohn hat angeregt, dass Doppelmayr seine Weltkarte überarbeiten solle, wofür er vor allem Beobachtungen der Jupitermonde verwenden will. Er bittet dabei Grammatici um Mithilfe, um Daten aus Ingolstadt, München, Wien, Prag, Innsbruck, Neuburg an der Donau, Breslau und wo immer auch sonst sich Jesuiten aufhalten, zu erhalten, auch aus Italien, Spanien und Portugal. In Frankreich gibt es sorgfältige Observatoren und insbesondere Delisle würde sich über Daten freuen.


Fußnoten

  1. Von diesem Brief von Grammatici an Doppelmayr ist nur der Auszug mit Beobachtungen überliefert, den Celsius 1733 bei seinem Aufenthalt in Nürnberg angefertigt hat.
  2. Manfredi, Eustachio: Novissimae ephemerides motuum coelestium: Ex anno 1726 in annum 1737. Bologna: Pissari 1725.
  3. La Hire, Philippe de: Tabulae astronomicae planetarum omnium. Ingoldstadt: Grass 1722.
  4. Gruber, Bernhard: Horographia Trigonometrica, Seu Methodus Accuratissima Arithmetice Per Sinus Et Tangentes; Horologia quaevis solaria in Plano stabili qualitercunque situato, etiam declinante & simul inclinato, facili negotio describendi, & quaedam alia, quae Vialia dicuntur &c. cum suis fundamentis & rationibus in gratiam aliorum exhibita. Prag: Wickhart 1718.
    Der Cistercienser Bernhard Gruber war seit 1714 Professor für Philosophie in Prag.
  5. Am Sonntag, den 5. September 1723 stand die Venus nahe bei Regulus.
  6. Am 22. Mai 1724 gab es eine partielle Sonnenfinsternis. Mit Brief vom 12. Juni 1724 übermittelte Doppelmayr dazu Beobachtungsdaten aus Nürnberg an Grammatici.
  7. Lothar Zumbach von Koesfeld (1661-1727) übermittelte Doppelmayr seine eigenen Beobachtungsdaten der partiellen Sonnenfinsternis vom 22. Mai 1724 aus Kassel sowie die von Willem Jacob Gravesende (1688-1742) aus Leiden im Brief vom 15. Juli 1724.
  8. Im Brief an Goldbach vom gleichen Tag schreib Doppelmayr, dass Johann Baptist Homann drei Söhne überlebten. Der äteste davon war Gottfried Friedrich (1692-1759), der kurpfälzischer Oberförster zu Weichering bei Neuburg war.
    Zu ihm vgl. das Wochenblatt der Königlich Baierischen Stadt Neuburg 1823, S. 198f., S. 203f., S. 206f.
    Durch die örtliche Nähe von Neuburg zu Ingolstadt kommt dieser Sohn als Überbringer in Frage, doch ist nicht bekannt, ob er mit seinem Vater noch irgendeinen Kontakt hatte, schließlich hat der ihn in frühester Jugend in fremde Hände gegeben.
    Überbringer könnte somit auch Johann Christoph (1703-1730) gewesen sein, der aber erst 1725 sein Medizinstudium in Halle abschloß und erst danach auf Reisen ging. Christoph Karl (?-1725), der jüngste Sohn aus zweiter Ehe, war damals noch keine 16 Jahre alt.
  9. Zu Doppelmayrs Bestrebungen zur Überarbeitung seiner Weltkarte vgl. die Briefe vom gleichen Tag an Blumentrost, Goldbach und Kirch.
  10. Zum Austausch von Beobachtungsdaten stand Doppelmayr auch in Kontakt mit dem französischen Astronomen und Geographen Joseph-Nicolas Delisle (1688-1768).